در کشور ايران ميانگين مطالعه روزانه کمتر از يک دقيقه است. اين درحالي است که کتاب خواندن والدين حتي باعث رشد و تکامل ذهني و رفتاري کودکان مي‌شود. خوب است فرهنگ کتاب خواندن را در خود و کودکمان گسترش دهيم و با آگاهي بيشتر درباره نوع کتاب و تناسب آن با سن فرزندمان تصميم‌گيري کنيم.
يکي از مهم‌ترين جنبه‌هاي توسعه توانمندي‌هاي کودک، کتاب خواندن براي وي است. شايد پيش خود فکر کنيد کودکان با خواندن کتاب فقط مدتي را در کنار مادر يا پدر به آرامش سپري مي‌کنند و تنها فايده آن خوب به خواب رفتن کودک است. شايد هم از اينکه کودکتان از شما مي‌خواهد که مدام برايش کتاب بخوانيد، خسته شده‌ايد اما اشتباه نکنيد. اين کار نه تنها براي امروز کودک مفيد است بلکه روي شخصيت آينده وي نيز تأثير مستقيم دارد.
? تکوين شخصيت کودک خواندن داستان کودکانه و قصه نقش بسيار مهمي در تکوين شخصيت کودک دارد. در سنين زير سه سال به ويژه در زمينه‌هاي زبان آموزي و آموختن کلمات تازه، نقش بسيار مهمي دارد. در سنين بالاتر، گنجينه لغات کودک به سرعت وسيع و اطلاعاتش غني مي‌شود. کودک به کمک قصه و شعرخواني، يا گوش دادن به آن و يا بازگو کردن قصه‌هايي که شنيده است، چگونگي بيان احساسات، عواطف و افکار را آموخته و ياد مي‌گيرد که چگونه در برخورد با مشکلات شخصي اعتماد به‌نفس داشته باشد.
? تفکر، تخيل و اخلاق داستان‌ها و اشعاري که کودکان مي‌خوانند و مي‌شنوند، اثر عميقي در فکر و روحيه، تخيل و قوت تصور آنان مي‌گذارد و ايشان را براي شيوه معاشرت با ديگران آماده مي‌سازد. در ضمن از طريق قصه‌ها و داستان‌هاي خوب، کودک به بسياري از ارزش‌هاي اخلاقي مانند مقاومت در برابر زور، راستگويي، اميدواري، جوانمردي، طرفداري از حق و حقيقت و نتايج آن پي مي‌برد و تلاش مي‌کند خود را در دنياي واقعي مشابه شخصيت‌هاي موجه داستان جلوه بدهد.
? آموزش احترام به نظر جمعي آموختن مشارکت در حل مساله و احترام به نظر جمعي، از نتايج مستقيم کتابخواني براي کودکان است. پشت سر هم بودن و پيوستگي منطقي صحنه‌هاي کتاب، کودک را سرگرم مي‌کند و به ذهن او نظم منطقي مي‌دهد. آن دسته از کودکان که در دوره پيش از دبستان به قصه‌ها گوش داده‌اند و با صداها و واژه‌ها و معناي آن‌ها به صورت شنيداري آشنا شده‌اند، در سنين مدرسه و با برخورد با شکل نوشتاري کلمات معني آن‌ها را سريع‌تر درک مي‌کنند. يکي از راه‌هاي کنترل هيجانات کودکان، خواندن کتاب داستان‌هايي است که به کودکان ياد مي‌دهد ابتدا هيجانات خود را بشناسند و سپس به درستي حالت خود را بيان و آن را کنترل کنند.
? انتخاب کتاب براي کودکان مساله انتخاب کردن کتاب مناسب، با توجه به انبوه کتبي که در اختيار شماست، مشکلي اساسي است. سعي کنيد کتابي را براي فرزند خود انتخاب کنيد که: حتماً در گذشته آن را خوانده و محتواي آن را پسنديده باشيد، احتمال مي‌دهيد براي کودک جالب توجه است و از خواندن آن لذت مي‌برد، اطلاعات عمومي‌مناسبي را در باره جهان اطراف به کودک مي‌دهد، به کودک کمک مي‌کند تا احساس کند که توانايي‌هايي دارد که تاکنون به آن‌ها توجه نکرده است و در سايه تلاش و کوشش مي‌تواند آن‌ها را به‌دست آورد، به کودک کمک مي‌کند که بداند در دنياي اطراف او کودکان ديگري هم هستند که شرايط مشابهي با او دارند و با آن مشکل به‌خوبي کنار آمده‌اند يا آن را حل کرده‌اند. کتابي مفيد است که با تحريک حس کنجکاوي، کودک را به سؤال کردن بيشتر تشويق مي‌کند، گاهي اصلاح رفتارهاي ناشايستي که کودک دارد و نمي‌توانيد يا نتوانسته‌ايد با بيان مستقيم در رفع آن‌ها بکوشيد، در قالب خواندن کتاب با همان مفهوم راحت‌تر است. به‌طور مثال اگر کودک از شستشوي دست و صورت يا به حمام رفتن امتناع مي‌کند، کتاب «دست‌هايت را بشوي» يا «چرا بايد دست‌هايم را بشوم وقتي کثيف نيستند» پيام مناسبي براي اين کودک دارد.
خواندن اين کتاب براي کودک که با توجه وي نيز همراه باشد، به شما کمک مي‌کند که آنچه در ذهن خود داريد، در قبال پيام داستان به کودک بفهمانيد. در سنين زير دو سال، از کتاب‌هاي نرم، پارچه‌اي و مقاوم که در هر صفحه، يک تصوير کامل و مشخص دارند و داستان آن‌ها بسيار کوتاه است، استفاده کنيد. در اين سنين توجه به بزرگي قطع کتاب و زياد بودن تصاوير آن مهم‌تر از متن کتاب است. شما مي‌توانيد در خواندن هر صفحه از کودک نيز کمک بگيريد تا آنچه مي‌بيند توضيح بدهد يا از وي درباره تصاوير سؤال کنيد. در دوره دو تا چهار سالگي، داستان‌هاي کوتاه هدفمند و کتاب‌هاي حاوي اشعار ساده و داستان‌هايي که از زندگي روزمره کودک سرچشمه گرفته‌اند (غلبه بر ترس از تاريکي، دور نشدن از والدين به هنگام خروج از منزل، سلام کردن، نظم و انضباط و.) کتاب‌هايي که مضمون واحدي دارند (درباره شکل‌هاي هندسي، رنگ‌ها، حيوانات، آب و هوا و) مناسب‌ترند. به طور معمول کودکان تمايل زيادي به تکرار اين نوع داستان‌ها دارند که بد نيست گاهي از ايشان بخواهيد براي شما آنچه در باره تصاوير مي‌دانند، بازگو کنند. براي کودکان پيش‌دبستاني کتاب‌هايي با داستان بلند، لطيفه، قصه‌هاي محلي و سنتي که ترسناک نباشند، با مضمون مسائل زندگي روزمره (راستگويي، کنترل خشم، کنار آمدن با هم‌سن و سالان و) سودمندند. از انتخاب کتاب‌هايي که واقعه‌اي ترسناک را يادآوري مي‌کنند يا در انتها نکته آموزشي مناسبي را القا نمي‌کنند، خودداري کنيد.
? کي کتاب بخوانيم؟ هر وقت کودک تقاضاي گوش دادن به کتابخواني را داشت يا تا زماني که کودک با حوصله به سخنان شما گوش مي‌دهد، کتابخواني را ادامه دهيد. هيچ‌گاه بيش از حد به مطالعه کتاب اصرار نکنيد چون اين امر نتيجه مع دارد و کودک را از کتاب گريزان مي‌سازد. فراموش نکنيد اگر خودتان ساعاتي از روز را به مطالعه نپردازيد، توجه کودک را به مطالعه به سختي مي‌توانيد جلب کنيد. گاهي مطالعه درحضور کودک، تمايل وي را به آوردن کتاب‌هايش و خواندن آن‌ها بيشتر مي‌کند. پيش از خواب، زمان مناسبي براي گوش کردن به کتابخواني شماست.
? چگونه کتاب بخوانيم؟ در برنامه کتابخواني بايد به کودکان اجازه داد که وسط صحبت بدوند و با طرح نظر يا سؤال چيزي را که متوجه نشده‌اند، دوباره بپرسند تا بهتر بفهمند. به طور معمول، بچه‌ها دوست دارند که قصه‌هاي شنيده شده را دوباره بشنوند. بازگويي قصه‌هاي شنيده شده به‌وسيله خودشان يا شما فايده‌هاي بسياري دارد زيرا علاوه بر پرورش قدرت حافظه، تمرين مناسبي براي تقويت قدرت بيان بچه‌ها نيز هست. رفتار، به ويژه چهره شما کمک بسيار مؤثري به برداشت مفاهيم کتاب مي‌کند. او ضمن اينکه به کلمه‌هايي که به تصاوير داستان جان مي‌بخشد توجه دارد، در تمام مدت به اخم و لبخند، ترس و بيم و ساير عواطف شما نيز چشم مي‌دوزد. به هر شيوه‌اي که براي کودک خود کتاب بخوانيد، همراهي شما به او کمک مي‌کند که به تدريج مهارت‌هاي فردي خود را گسترش داده و تکامل بخشد. فراموش نکنيم که اغلب براي سنين بالاتر از دو سال برنامه مشخصي براي تقويت توانايي‌هاي کودک در خانواده‌ها پيگيري نمي‌شود و همين سال‌هاست که شالوده موفقيت در آينده را پايه‌ريزي مي‌کند.
درباره این سایت